MOKSLO DARBAI SCIENTIFIC PAPERS Laboratorinë medicina. 2013, t. 15, Nr. 1(57), p. 45 49. Serumo triptazë anafilaksijos ir mastocitozës þymuo (þvalgomasis tyrimas) Gediminas Vaitënas 4 Loreta Bagdonaitë 1, 2 Violeta Kvedarienë 3 1 Vilniaus universiteto Medicinos fakultetas, Fiziologijos, biochemijos, mikrobiologijos ir laboratorinës medicinos katedra Department of Physiology, Biochemistry, Microbiology and Laboratory Medicine, Faculty of Medicine of Vilnius University, Vilnius, Lithuania El. paðtas: loreta.bagdonaite@mf.vu.lt 2 VUL VðÁ Santariðkiø klinikø Laboratorinës medicinos centras Center of Laboratory medicine, Vilnius University Hospital Santariskiu Clinics, Vilnius, Lithuania 3 VUL VðÁ Santariðkiø klinikø pulmonologijos ir alergologijos centras Center of Pulmonology and Allergy, Vilnius University Hospital Santariskiu Clinics 4 Vilniaus universiteto Medicinos fakultetas Faculty of Medicine of Vilnius University, Vilnius, Lithuania Santrauka Lie tu vo je pra dë tas tai ky ti krau jo se ru mo trip ta zës kon cen tra ci jos nu - sta ty mo ty ri mas. Svei ko þmo gaus krau jy je trip ta zës kon cen tra ci ja ávai - ruo ja nuo 1 g/l iki 15 g/l, o pa di de jæs trip ta zës kie kis ga li bû ti ana fi lak - sinës reakcijos, mastocitozës ir kai kuriø kitø hematologiniø ligø þymuo. Pa di dë ju si kon cen tra ci ja ga li reikð ti, kad ak ty vin ti mas to ci tai (ba zo fi - lai / put lio sios làs te lës) ið ski ria bran dþià trip ta zæ ar ba or ga niz me pa - dau gë jo pa èiø mas to ci tø. Pa kar to ti nai at lie kant trip ta zës se ru mo ty ri - mà ga li ma ma ty ti, ar pa di dë ju si trip ta zës kon cen tra ci ja po kiek lai ko gráþ ta á nor mà, ar ið lie ka pa di dë ju si, ir pa gal tai at skir ti, ar trip ta zës kon cen tra ci jos pa di dë ji mas ávy ko dël ana fi lak si nës re ak ci jos (to kiu at - ve ju trip ta zës kon cen tra ci ja nor ma li zuo ja si), ar yra mas to ci to zës þy muo (tuo met trip ta zës kon cen tra ci ja ið lie ka di de lë). Ana fi lak si niø re ak ci jø at ve ju pa di dë jus trip ta zës kon cen tra ci jai, ga li ma nu sta ty ti to kiø re ak ci - jø ri zi kà at ei ty je (pa vyz dþiui, ágë lus vabz dþiui ar ba ope ra ci jos, anes te zi - jos me tu). Mas to ci to zë yra he te ro ge nið ka gru pë li gø, ku rioms bû din gas ne op laz mi niø mas to ci tø làs te liø au gi mas ir kau pi ma sis or ga niz me. Tai yra re ta li ga, ku rios diag nos ti kos pro ce sas ga na su dë tin gas, o se ru mo trip ta zës kon cen tra ci jos rod me nys yra vie nas ið ðios li gos diag nos ti kos kri te ri jø. Trip ta zës ty ri mas jau at lik tas 31 pa cien tui, ið ku riø dviem diagnozuota sisteminë mastocitozë. Daþniau klinikinëje praktikoje at - lie ka mas se ru mo trip ta zës ty ri mas leis tø diag no zuo ti ir ste bë ti to kià re - tà li gà kaip mas to ci to zë, efek ty viau ver tin ti ana fi lak si niø re ak ci jø diag - nos ti kà ir ri zi kà. Reikð mi niai þo dþiai: trip ta zë, ana fi lak si ja, mas to ci to zë. ÁVADAS Trip ta zë neutrali serino proteazë, lokalizuota mastocitø (bazofilø / putliø - jø làs te liø) sek re ci në se gra nu lë se. Þmogaus putliosios làstelës uþdegimo procese (vystantis alerginëms reakci - joms) yra aktyvinamos ir atpalaiduoja uþdegimo mediatorius, ið jø ir triptazæ [1, 2]. Mo no me ri nës trip ta zës ir (ar - ba) triptazës formos yra savaime atpalaiduojamos á cirkuliuojantá kraujà ir palaiko baziná triptazës kieká. Nuo - lat padidëjæs ávairiø formø triptazës kiekis yra klinikinis sisteminës mastocitozës bei tam tikrø su putliosiomis làstelëmis susijusiø hematologiniø ligø þymuo. Triptazës kiekio stebëjimas leidþia ávertinti putliøjø làsteliø akty - vu mà slo pi nan tá gy dy mà. Pa di dë jæs bazinis triptazës kiekis serume ir (ar - ba) iðsivysèiusi mastocitozë gali tapti ana fi lak si jos ri zi kos veiks niu, ypaè pa cien tams, pra ei ty je pa ty ru siems sunkiø reakcijø. Á tai reikia atkreipti dëmesá ir imunoterapijos atvejais [3, 4]. Svei ko þmo gaus krau jy je trip ta zës kon cen tra ci ja pa pras tai ávai ruo ja nuo 1 g/l iki 15 g/l, nors in di vi du a liais re tais at ve jais ji ga li siek ti iki 20 g/l [5]. Lai kui bë gant trip ta zës kon cen - tra ci ja be veik ne si kei èia kom pa ni - jos Phadia (Ðve di ja) at lik ta me ty ri - LABORATORINË MEDICINA 2013, t. 15, Nr. 1(57) 45
Gediminas Vaitënas, Loreta Bagdonaitë, Violeta Kvedarienë me, ku ria me da ly va vo 126 svei ki in di - vi dai, jø trip ta zës kon cen tra ci ja krau - jy je be veik ne pa ki to per ket ve rius ty - ri mo me tus [6]. To dël pa di dë ju si trip - ta zës kon cen tra ci ja ga li pa dë ti iden ti - fi kuo ti ana fi lak si ná ðo kà, ana fi lak si - jos ri zi kà ar ba þy më ti mas to ci to zës sun ku mo laips ná. In ter pre tuo jant vai kø, ypaè kû di kiø, ty ri mo re zul ta - tus rei kë tø pri si min ti, kad kû di kiø se ru mo trip ta zës kon cen tra ci ja yra reikð min gai di des në nei vy res niø vai - kø [6]. TI RIA MO JI ME DÞIA GA IR ME TO DAI Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø Laboratorinës medici - nos cen tre se ru mo trip ta zës ty ri mas bu vo at lik tas 31 pa cien tui, ið jø dviem diag no zuo ta sis te mi në mas to ci to zë, ke tu riems ana fi lak si në re ak ci ja, 15 pacientø anamnezë rodë anafilaksines reakcijas, 10 pacientø anafilaksinës reakcijos nepatyrë ir anamnezë - je jos ne nu ro dë. Ty ri mui nau do ja mi ve ni nio ir ka - pi lia ri nio krau jo se ru mo bei plaz mos më gi niai (su ED TA ar ba he pa ri nu). An ti kû nai trip ta zei, ko va len tið kai su - jung ti su ImmunoCAP sis te ma (ImmunoCAP Tryptase, Fluo ro imu - no fer men ti nës ana li zës rin ki nys, Ðve - di ja), re a guo ja su pa cien to më gi ny je esan èia trip ta ze. Po plo vi mo pri de da - ma fer men tais þy më tø an ti kû nø prieð pa èià trip ta zæ, ku rie su ja su da ro kom plek sà. Po in ku ba ci jos ne su rið ti fer men tais þy më ti an ti kû nai ið plau - na mi, o su si da ræs kom plek sas in ku - buo ja mas su sub stra ti ne me dþia ga, ið - ryð ki nan èia re ak ci jà. Ty ri mo re zul ta - tams áver tin ti pa cien to më gi nio ver të nau do jant ka lib ra ci næ krei væ yra per - skai èiuo ja ma á kon cen tra ci jos vie ne - tus. REZULTATAI Tirtø pa cien tø se ru mo trip ta zës kon - centracijos rezultatø apraðomoji statistika pateikta 1 lentelëje. 60 50 40 30 20 10 0 Sisteminë mastocitozë Anafilaksinë reakcija Anafilaksinë reakcija nedokumentuota Pav. Triptazës koncentracijos santykis Fig. Tryptase concentration ratio Sis te mi nei mas to ci to zei diag no - zuoti ir patvirtinti pasitelkti pakarto - tiniai tyrimai: pirmajai serganèiai mastocitoze pa cien tei ty ri mas bu vo at lik tas du kartus, darant mënesio pertraukà: se - ru mo trip ta zës kon cen tra ci ja ti riant pir mà kar tà 42,8 g/l, an trà kar tà 47,1 g/l; antrajai pacientei tyrimas buvo atliktas du kartus, darant penkiø die - nø per trau kà: pir mo ty ri mo me tu nu - sta ty ta trip ta zës kon cen tra ci ja 29,2 g/l, an tro 29,7 g/l. Pateikti pavyzdþiai rodo, jog pacientams, sergantiems sistemine mas - to ci to ze, serumo triptazës koncentra - ci ja yra nuo lat ir sta bi liai dides në nei nor mos ribos. Ana fi lak si næ re ak ci jà pa ti rian èiø pa cien tø mi ni ma lios ir mak si ma lios triptazës koncentracijos serume labai svyruoja, o minimalios reikðmës pa - tenka á serumo triptazës normos ribas. Anafilaksinës reakcijos atveju maksi - malios triptazës koncentracijos reikðmës pri klau so nuo lai ko tarp ana fi lak - sinës reakcijos ir tiriamosios medþia - gos paëmimo (kuo anksèiau paimamas krau jas, tuo di des nës ga lë tø bû ti reikð mës). Mi ni ma laus ir mak si ma - laus trip ta zës kon cen tra ci jos kiekio san ty kis sis te mi nës mas to ci to zës, anafilaksinës reakcijos atveju ir ne - sant anafilaksinës reakcijos pateikia - mas paveiksle. Tai gi, nors se ru mo trip ta zës ty ri - mas tik pra dë tas at lik ti ir tu ri me ne - daug duo me nø, jau du syk jis pa dë jo diag no zuo ti sis te mi næ mas to ci to zæ bei at skir ti jà nuo ana fi lak si niø re ak - ci jø. REZULTATØ APTARIMAS Minimali triptazës koncentracija ( g/l) Maksimali triptazës koncentracija ( g/l) Se ru mo trip ta zës ty ri mas. Serumo trip ta zës ty ri mo me tu ma tuo ja mas ir neaktyviø triptazës proformø ir aktyvios (brandþios) triptazës kon - centracija siekiant ávertinti triptazës kon cen tra ci jos po ky èius. Trip ta zës kon cen tra ci jos ty ri mas ga li pa dë ti ávertinti organizmo polinká á anafilak - sines reakcijas ir yra vienas ið þymenø identifikuoti anafilaksiná ðokà ir mastocitozæ, ligos sunkumà ir prognozæ. Pageidautina, kad kraujo mëginiai bû - tø pa im ti ne anks èiau kaip pra ëjus 15 mi nu èiø nuo ávy kio, kaip ga li mos putliøjø làsteliø aktyvacijos prieþas - ties, ta èiau ne vë liau kaip per 3 va lan - das nuo to ávy kio pra dþios. Dau giau ne gu 10 g/l nuo áp ras ti nës nor mos pa - didëjæs triptazës kiekis jau yra rizikos þy muo [7]. Pa gal tai, kiek ið ma tuo ta trip ta zës kon cen tra ci ja ski ria si nuo nor mos ir kiek lai ko ji ið lie ka pa di dë - 1 len te lë. Triptazës tyrimo apraðomoji statistika Ta b le 1. Tryp ta se stu dy de sc rip ti ve sta tis tics Diagnozë Pacientø skaièius (N) Triptazës koncentracija ( g/l) mediana Triptazës koncentracija ( g/l) minimalios ir maksimalios vertës Sis te mi në mas to ci to zë 2 36,25 29,7 42,8 Ana fi lak si në re ak ci ja 4 25,2 5,15 54,8 Ana fi lak si në re ak ci ja ið anam ne zës 15 3,35 g/l 1,00 5,28 Anafilaksinë reakcija nedokumentuota, anamnezë je ne pa þy më ta 10 4,48 1,74 11,6 46 LABORATORINË MEDICINA 2013, t. 15, Nr. 1(57)
Serumo triptazë anafilaksijos ir mastocitozës þymuo (þvalgomasis tyrimas) jusi, galima diferencijuoti prieþastá ar padidëjimas yra ávykæs dël anafi - laksinës reakcijos, ar tai mastocitozës padarinys. Pa di dë ju si trip ta zës kon cen tra ci - ja ro do, kad ak ty vin ti mas to ci tai / ba - zo fi lai ið ski ria bran dþià (angl. ma - ture) trip ta zæ ar ba or ga niz me pa - dau gë jo mas to ci tø. Bran di trip ta zë ið ski ria ma vyks tant ana fi lak si nëms re ak ci joms. Tuo met trip ta zës kon cen - tra ci jos pa di dë ji mas se ru me ne bû ti - nai reið kia, kad pa dau gë jo ir pa èiø mas to ci tø tie siog ak ty vin tos jø for - mos ið ski ria dau giau bran dþios trip ta zës. Ana fi lak si niø re ak ci jø at - ve ju ðis pa di dë ji mas yra lai ki nas ir silps tant re ak ci jai trip ta zës kon cen - tra ci ja vël gráþ ta á nor mos ri bas [8 10]. Di dþiau sia trip ta zës kon cen - tra ci ja pa sie kia ma po 15 120 mi nu - èiø nuo ana fi lak si nës re ak ci jos pra - dþios ir per 3 6 va lan das gráþ ta á nor - mà [11 13]. Sie kiant pa tvir tin ti, kad trip ta zës kon cen tra ci ja grá þo á pra di - ná lyg me ná, pa pil do mas krau jo më gi - nys tu ri bû ti pa im tas po 24 48 va lan - dø, lai kas pri klau so nuo ak ty va ci jos mas to. Nu sta èius, kad trip ta zës kon - cen tra ci ja yra di des në nei pra di nio lyg mens ar ba áta rus mas to ci to zæ, pa - pil do mas më gi nys tu ri bû ti pa im tas po 1 2 sa vai èiø. Prieðingai negu anafilaksiniø re - akcijø atveju, mastocitozës metu trip - tazës koncentracija ilgai iðlieka didelë ir ne gráþ ta á nor ma lø lyg me ná [14]. Tai gi pe ri odið kai at lie kant se ru mo triptazës tyrimà galima nustatyti, ar trip ta zës kon cen tra ci ja pa di dë jo dël anafilaksinës organizmo reakcijos, ar yra mastocitozës þymuo. Se ru mo trip ta zës ty ri mas nu - sta tant ana fi lak si niø re ak ci jø ri - zi kà. Su bren du si trip ta zë yra tet ra - me ri në neutrali serino proteazë putliø jø làs te liø sek re ci në se gra nu lë se. Su bren du sios triptazës iðsiskyrimas á ap lin kà yra kli ni ki nis mas to ci tø / put liø jø làs te liø ak ty va ci jos þy muo. Alergenai yra daþniausia putliøjø làs - teliø aktyvinimo nuo IgE priklausomu bûdu prieþastis, nors toká pat rezulta - tà nuo IgE ne pri klau so mu bû du ga li sukelti kiti endogeniniai bei egzogeni - niai veiks niai. Su bren du sios trip ta - zës koncentracija laikinai padidëja ið - sivysèius sisteminëms anafilaksinëms re ak ci joms. Di dþiau sias kie kis daþ - niausiai pasiekiamas per 15 120 mi - nu èiø nuo re ak ci jos pra dþios, o per ki - tas 3 6 valandas triptazës koncentracija lëtai maþëja. Gráþimas á pradiná ly - gá daþ nai nu sta to mas pra ëjus maþ - daug 24 valandoms po reakcijos iðsi - vys ty mo. Serumo triptazës tyrimas padeda nustatyti bet kurios kilmës anafilaksi - ná ðokà ir anafilaksiniø reakcijø rizi - kà. Anafilaksinë organizmo reakcija ga li ið tik ti á or ga niz mà pa te kus to - kioms me dþia goms kaip vais tai ar ba vabz dþiø nuo dai. Dau giau ne gu 25 % þmoniø, patirianèiø stiprias anafilak - sines reakcijas ágëlus vabzdþiams (pa - pras tai tai bû na re ak ci jos á plë via - sparniø bi èiø ar vaps vø ágë li mus), nustatoma padidëjusi triptazës koncentracija [15]. Didesnë negu 10 g/l trip ta zës koncentracija rodo didesnæ ana fi lak si niø re ak ci jø ri zi kà ágë lus vabzdþiui arba esant kitai parenterali - nei intervencijai. Jei pacientui pasireiðkia stipri re - ak ci ja á vabz dþio ágë li mà, trip ta zës kon cen tra ci jos ty ri mas leis áver tin ti anafilaksiniø reakcijø rizikà ateityje. Tuo met, pa si nau do jant spe ci fi niø IgE testais, nustatomas alergenas, kuriam pacientas yra jautrus. Nustaèius aler - ge nà ga li ma tai ky ti imu no te ra pi jà (jei gu ji tin ka tam aler ge nui) bei pa si - rû pin ti, kad pa cien tas tu rë tø ad re na - lino, jei anafilaksinë reakcija pasikar - to tø po kon tak to su aler ge nu. Mi ru siø þmoniø kraujyje randamas padidëjæs triptazës kiekis gali bûti mirtá sukëlu - sios anafilaksinës reakcijos þymuo. Ope ra ci jos ar ba anes te zi jos me tu ana fi lak si nës re ak ci jos pa cien tams pa si reið kia re tai, ta èiau joms ávy kus bû ti na nu sta ty ti prie þas tá ir ga li my - bes jø ið veng ti. Pa ste bë jus, kad pa - cien tas pa ti ria ana fi lak si næ re ak ci jà (pa pras tai ji pa si reið kia bron chø spaz mu ir krau jo spûdþio kri ti mu, bë - ri mu), rei kë tø tir ti trip ta zës kon cen - tra ci jà, kad bû tø nu sta ty ta pa kar to ti - nës ana fi lak si nës re ak ci jos ri zi ka. Pa di dë ju si trip ta zës kon cen tra ci ja yra vie nas ið ga li mos ana fi lak si nës re ak ci jos ope ra ci jos ar ki tos in ter ven - ci jos me tu ri zi kos veiks niø. Re ak ci jà su kë lu sio aler ge no ap ti ki mas (tai ga li bû ti pirð ti niø la tek sas, an ti bio ti kai, mor fi nas ir ki tos me dþia gos) ir ati - des nis pa cien to ste bë ji mas ga li pa dë - ti ið veng ti ana fi lak si niø re ak ci jø [8, 12]. 2 len te lë. Mastocitozës diagnostikos kriterijai Ta b le 2. Diagnostic criteria of mastocytosis Didysis kriterijus: dau gia þi di ni niai mas to ci tø in fil tra tai kau lø èiul puo se ar ki tuo se eks tra ku ta ni niuo se or ga nuo se Maþieji kriterijai: 1) kau lø èiul pø as pi ra te ar tre pa no biop ta te >25 % mas to ci tø yra ati pi nës mor fo lo gi jos 2) KIT 816 ko do no mu ta ci ja eks tra ku ta ni nia me or ga ne / or ga nuo se 3) mas to ci tai kau lø èiul puo se, krau jy je ar ki tuo se pa þeis tuo se or ga nuo se, eks pre suo jan tys CD2 ir (ar) CD25 4) se ru mo trip ta zë >20 g/l (netinka pacientams, sergantiems sistemine mastocitoze, susijusia su ne mastocitø linijos he ma to lo gi në mis li go mis) B radiniai. Mas to ci tø dau gë ji mas ir ge ne ti nio de fek to eks pan si ja á ávai rias mie loi di nes li ni jas: 1) mas to ci tø in fil tra ci ja kau lø èiul puo se >30 % ir se ru mo trip ta zës kon cen tra ci ja >200 g/l 2) hi per ce liu li niai kau lø èiul pai kar tu su rie ba li niø làs te liø su ma þë ji mu, dis mie lo po e zë ar mie lop ro li fe ra ci ja be ci to pe ni jos, ar ba PSO nu sta ty ti mie lo disp la zi nio ar mie lop ro li fe ra ci nio su tri ki mo kri te ri jai 3) organomegalija: hepatomegalija, splenomegalija ar limfadenopatija (>2 cm KT (kompiuterinë tomografija) be organø funkcijos su tri ki mo C radiniai. Or ga nø funk ci jø pa ki ti mai dël mas to ci tø in fil tra ci jos (pa tvir ti na mi at li kus biop si jà): 1) citopenija(-os): neutrofilø <1 10 9 /l / he mog lo bi no <100 g/l / trom bo ci tø <100 10 9 /l 2) hepatomegalija su ascitu ir sutrikusia kepenø funkcija 3) èiuopiama splenomegalija su hipersplenizmu 4) ma lab sorb ci ja su hi po al bu mi ne mi ja ir svo rio ne te ki mu 5) griau èiø pa þei di mai: os te o li zë ir (ar) sun ki os te o po ro zë, su ke lian ti pa to lo gi nius kau lø lû þius 6) gy vy bei pa vo jin gos or ga no pa ti jos ki to se or ga nø sis te mo se, su kel tos mas to ci tø in fil tra ci jos LABORATORINË MEDICINA 2013, t. 15, Nr. 1(57) 47
Gediminas Vaitënas, Loreta Bagdonaitë, Violeta Kvedarienë Mas to ci to zës diag nos ti ka. Pe - rio dið kai at lie kant se ru mo trip ta zës ty ri mà ir pa ste bë jus, kad pa di dë ju si trip ta zës kon cen tra ci ja se ru me ne - gráþ ta á nor mà, ga li ma átar ti or ga niz - me esant mas to ci tø san kau pas mas - to ci to zës þi di nius [16]. Ki taip ta riant, ið si vys to ávai rios mas to ci to zës for - mos. Nors mas to ci to zë yra pa ly gin ti re ta li ga (per me tus ben dro jo je po pu - lia ci jo je nu sta to ma 0,3/100 000 nau jø sis te mi nës mas to ci to zës at ve jø [17]), o jos diag no za vi mas daþ nai su dë tin - gas, se ru mo trip ta zës ty ri mas ga li bû - ti svar bus kri te ri jus nu sta tant mas to - ci to zæ. Mas to ci to zë yra he te ro ge nið ka gru pë li gø, kai or ga niz me au ga ir kau - piasi neoplazminës mastocitø làstelës [18 20]. Abiejø lyèiø pacientø sergamumas mastocitoze yra vienodas, ta - èiau pastebima, jog sisteminë mastocito zë daþ nes në bal to sios nei juo do sios rasës atstovams. 55 % atvejø liga pasi - reiðkia naujagimystëje ir per pirmuo - sius dve jus me tus (pas kui daþ nai spontaniðkai regresuoja), 10 % atve - jø 2 15 me tø am þiaus as me nims, 35 % at ve jø vy res niems nei 15 me tø amþiaus [17]. Mas to ci to zës diag nos ti kos pro ce - sas yra sudëtingas: pavyzdþiui, No - wak ir bendraautoriø atlikto tyrimo duomenimis, tikslios diagnozës nusta - ty mo lai kas 68 % pa cien tø (iki 11 me - tø) tru ko dau giau nei dve jus me tus, o 58 % pa cien tø rei kë jo tri jø ir dau giau kli ni cis tø kon sul ta ci jø, kol bu vo nu - statyta galutinë diagnozë [22]. Pagal PSO klasifikacijà, diagnozuoti sisteminæ mastocitozæ bûtinas vienas didysis kri te ri jus kar tu su bent vie nu ma - þuo ju kri te ri ju mi ar ba trys ma þie ji kri te ri jai. Se ru mo trip ta zës kon cen - tracijos padidëjimas >20 g/l yra vie - nas ið maþøjø mastocitozës diagnosti - kos kri te ri jø. Mas to ci to zës gy dy mas pri klau so nuo li gos ak ty vu mo, ku ris nu sta to mas re mian tis kla si fi ka ci ja pa gal B ir C ra di nius (2 len te lë) [23, 24]. Ste bint li gos ei gà, se ru mo trip ta - zës ty ri mas at lie ka mas gy dy mo at sa - kui áver tin ti, kai pa cien tas ser ga lë tai pro gre suo jan èia sis te mi ne mas to ci to - ze. Trip ta zës kon cen tra ci jos ty ri mas taip pat ak tu a lus ste bint ir ki tas he - ma to lo gi nes li gas, jei ðios yra su si ju - sios su ne kon tro liuo ja mu mie loi di niø làs te liø kie kio di dë ji mu ir (ar ba) cir - ku lia ci ja. Be làs te liø mu ta ci jø, mi në - tas he ma to lo gi nes li gas ga li su kel ti chro mo so mø ar ba ge ne ti niai de fek - tai. IÐ VA DOS Se ru mo trip ta zës ty ri mas, ku riuo nu - statoma mastocitø (putliøjø làsteliø / ba zo fi lø) ið ski ria mos trip ta zës kon - centracija kraujo serume, yra vertin - gas diagnozuojant ir stebint anafilaksiniø reakcijø bei mastocitozës eigà ir ver ti nant gy dy mo veiks min gu mà. Nors Lietuvoje ðis tyrimas pradëtas tai ky ti pa ly gin ti ne se niai, já at li kus jau diagnozuoti du sisteminës masto - citozës bei keturi anafilaksinës reakci - jos atvejai. Daþniau atliekamas serumo triptazës tyrimas klinikinëje prak - tikoje labai palengvintø tokios retos ligos kaip mas to ci to zë diag nos ti kà ir leistø efektyviau ávertinti anafilaksi - niø re ak ci jø ri zi kà, kai ku riø he ma to - loginiø ligø eigà. Gauta: 2013 02 18 Priimta spaudai: 2013 03 28 Summary SERUM TRYPTASE THE MARKER OF ANAPHYLAXIS AND MASTOCYTOSIS (PILOT STUDY) Gediminas Vaitënas, Loreta Bagdonaitë, Violeta Kvedarienë Se rum tryptase level test was re cently introduced in Lithuania. In healthy in - di vid u als tryptase con cen tra tion ranges be tween 1 15 g/l. El e vated tryptase level may be anaphylaxis, masto cytosis or hematologic dis ease marker. El e vated tryptase level sug - gests that ei ther ac ti vated mast cells (labrocytes/mastocytes) re lease ma ture â tryptase or there is an in crease in mast cells count. Re peat edly tryptase level tests show whether in creased tryptase level re turns to base line or re mains high. Thus it shows the trig ger that pro voked tryptase level in crease: anaphylaxis (tryptase level re turns to base line) or mastocytosis (tryptase level remains high). Monitoring tryp - tase lev els in anaphylactic re ac tions can iden tify the risk of such re ac tions in the fu ture (such as in sect bites, sur - gi cal pro ce dures or an es the sia). Masto - cytosis is a het er o ge neous group of dis - eases char ac ter ized by growth and ac - cumulation of neoplastic mast cells. An in creased se rum tryptase level is one of the cri te ria for di ag nos ing masto - cytosis, which is a rare dis ease with a com pli cated di ag nos tic pro cess. This test has been car ried out on 31 pa tient, two of them were di ag nosed with sys - temic mastocytosis. More fre quent use of se rum tryptase test in clin i cal prac - tice could help iden tify, di ag nose and mon i tor such a dis ease as mastocytosis and en able more ef fec tive risk as sess - ment of anaphylactic re ac tions. Keywords: tryptase, anaphylaxis, mastocytosis. LITERATÛRA 1. Trivedi NN, Caughey GG. Mast cell peptidases. Cha me leons of in nate im - mu nity and host de fense. Am J Respir Cell Mol Biol 2010; 42: 257 67. 2. Caughey GH. Tryptase ge net ics and anaphylaxis. J Al lergy Clin Immunol 2006; 117: 1411 4. 3. Andersen CL, Kristensen TK, Severinsen MT, Møller MB, Vestergaard H, Bergmann OJ, et al. Sys temic mastocytosis a sys tem atic re view. Dan Med J 2012; 59(3): A4397. 4. Galli SJ, Nakae S, Tsai M. Mast cells in the development of adaptive immune re sponses. Nat Immunol 2005; 6: 135 42. 5. Phadia AB. ImmunoCAP tryptase. Di - rec tions for use. Uppsala, Swe den: Phadia AB, 2008. 6. Belhocine W, Ibrahim Z, Grandné V, Buffat C, Rob ert P, Gras D, et al. To tal se rum tryptase lev els are higher in young in fants. Pediatr Al lergy Immunol 2011; 22(6): 600 7. 7. Schwartz LB. Di ag nos tic value of tryptase in anaphylaxis and masto - cytosis. Immunol Al lergy Clin N Am 2006; 26: 451 63. 8. Dybental T, Guttormsen AB, Elsayed S, Askenland B, Harboe T, Florvaag E. Screen ing for mast cell tryptase and se rum IgE an ti bod ies in 18 pa tients with anaphylactic schock dur ing gen eral an aes the sia. Acta Anaesthesiol Scand 2003; 47: 1211 8. 9. Nakaigawa Y, Mitsuhata H, Saitoh J, Seo N. An anaphylactic re ac tion to blood sup plied from pa tient s mother. Acta Anaesthesiol Scand 2002; 46: 1276 8. 10. Alonso Díaz de Durana MD, Fernández- Rivas M, Casas ML, Esteban E, Cuevas M, Tejedor MA. Anaphylaxis dur ing neg a tive pen i cil lin skin prick test ing con firmed by el e - vated se rum tryptase. Al lergy 2003; 58: 159. 11. Caughey GH. Tryptase ge net ics and anaphylaxis. J Al lergy Clin Immunol 2006; 117: 1411 4. 12. Ebo DG, Fisher MM, Hagen do - rens MM, Bridts CH, Stevens WJ. Anaphylaxis dur ing an aes the sia: di ag - nos tic ap proach. Al lergy 2007; 62(5): 471 87. 13. Schwartz LB, Yunginger JW, Miller J, Bokhari R, Dull D. Time course of ap - pearance and disappearance of human mast cell tryptase in the cir cu la tion af - ter anaphylaxis. J Clin In vest 1989; 83(5): 1551 5. 48 LABORATORINË MEDICINA 2013, t. 15, Nr. 1(57)
Serumo triptazë anafilaksijos ir mastocitozës þymuo (þvalgomasis tyrimas) 14. Borer-Reinhold M, Haeberli G, Bitzen - hofer M, Jandus P, Hausmann O, Fricker M, et al. An in crease in se rum tryptase even be low 11.4 ng/ml may in di cate a mast cell-me di ated hypersensitivity re ac tion: a pro spec tive study in Hymenoptera venom al ler gic pa tients. Clin Exp Al lergy 2011; 41(12): 1777 83. 15. Ludolph-Hauser D, Ruëff F, Fries C, Schöpf P, Przybilla B. Con sti tu tively raised serum concentrations of mastcell tryptase and se vere anaphylactic re ac tions to Hymenoptera stings. Lan - cet 2001; 357(9253): 361 2. 16. Verstovsek S. Ad vanced sys temic mastocytosis: the im pact of KIT mu ta - tions in di ag no sis, treat ment, and pro - gres sion. Eur J Haematol 2013; 90(2): 89 98. 17. Wood ward T. Sys temic mastocytosis. Curr Treat Op tions Gastroenterol 2003; 6(1): 35 8. 18. Kristensen T, Broesby-Olsen S, Vestergaard H, Bindslev-Jensen C, Møller MB; Mastocytosis Cen tre Odense Uni ver sity Hos pi tal (MastOUH). Cir cu lat ing KIT D816V mutation-positive non-mast cells in pe - ripheral blood are characteristic of indo lent sys temic mastocytosis. Eur J Haematol 2012; 89(1): 42 6. 19. Valent P, Akin C, Sperr WR, Mayerhofer M, Födinger M, Fritsche- Polanz R, et al. Mastocytosis: pa thol - ogy, ge net ics, and cur rent op tions for ther apy. Leuk Lym phoma 2005; 46: 35 48. 20. Lange M, Nedoszytko B, Górska A, Ýawrocki A, Sobjanek M, Kozlowski D. Mastocytosis in chil dren and adults: clin i cal dis ease heterogenity. Arch Med Sci 2012; 8(3): 533 41. 21. Nowak A, Gibbs BF, Amon U. Pre-in pa - tient eval u a tion on qual ity and im pact of care in sys temic mastocytosis and the in - flu ence of hos pi tal stay pe ri ods from the per spec tive of pa tients: a pi lot study. J Dtsch Dermatol Ges 2011; 9(7): 525 32. 22. Quintás-Cardama A, Jain N, Verstovsek S. Ad vances and con tro ver - sies in the di ag no sis, pathogenesis, and treat ment of sys temic mastocytosis. Can cer 2011; 117(24): 5439 49. 23. Arock M, Valent P. Pathogenesis, clas - si fi ca tion and treat ment of masto - cytosis: state of the art in 2010 and fu - ture per spec tives. Ex pert Rev Hematol 2010; 3(4): 497 516. 24. Valent P, Sperr WR, Akin C. How I treat pa tients with ad vanced sys temic masto - cytosis. Blood 2010; 116(26): 5812 7. LABORATORINË MEDICINA 2013, t. 15, Nr. 1(57) 49